Çocuğunuzun 1. yaşındaki ağız-diş muayenesi (birinci doğum gününden önce birinci muayene)
Özellikle erken bebeklik döneminde (0-12 ay) diş çürüğü riski altında olan bebekler ilk yaşlarına varmadan önce bir çocuk diş hekimine muayene olmalıdırlar.
Böylece, çocuğunuzda diş çürüğü gelişme riskini belirleyebileceksiniz, çocuğunuzu doğru besleme alışkanlığını kazanacaksınız ve sorunlar başlamadan önce ağız - diş bakımı yöntemleri ve florid kullanımı hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Çocuğunuzun dişlerinde çürük gelişiminin önlenmesi, 1. yaşındaki ağız-diş muayenesinin tek hedefi değildir:
- Bebeğinizin ağız bakımı
- Uygun şekilde florid kullanımı
- Parmak emme vb. gibi kötü alışkanlıklar
- Ağız ve yüz bölgesinde oluşabilecek kaza ve travmaları önleme yolları
- Dişlenme, büyüme ve gelişim
- Beslenme ve ağız-diş sağlığı ilişkisi hakkında hekiminizle tartışabileceksiniz.
İlk muayeneden sonra, hekiminiz bebeğinizi düzenli aralıklarla muayene edebilmek amacıyla bir düzenleme yapacaktır. Geçmişte yılda iki kez yapılan bu düzenli kontroller artık çocuğunuzun bireysel gereksinim ve risklerine göre belirlenmektedir. Bebeğiniz büyüdükçe, hekiminiz sıklıkla karşılaşılan ağız ve diş problemlerini önleme konusunda sizi bilgilendirecektir.
Bebeğinizin dişlerini nasıl korursunuz?
- Bebeğimin dişlerinin çıkması ne kadar sürer?
Her bebek farklıdır. Genellikle dişler, bebeğiniz 4-7 aylık iken sürmeye başlar. İlk dişler sıklıkla alt çenenin ön bölgesinde görülürler. - Dişleri sürerken bebeğime nasıl yardımcı olabilirim?
Dişlenme genellikle ağrısızdır. Ancak, bazı bebeklerde rahatsızlık ve huysuzluk gelişebilir. Bu durumda, bebeğinize çiğneyebileceği ve ısırabileceği bir soğuk dişlenme halkası veya soğutulmuş bir temiz bez verebilirsiniz. Dişlenme jelleri dikkatli kullanılmalıdır çünkü fazlası bebeğinize zararlıdır.
Dişlenme ateşe neden olmaz. Ateş var ise doktorunuza başvurmalısınız.
- Süt dişleri ve bakımı
Bir bebek doğduğunda, neredeyse tüm süt dişleri oluşmuştur ancak dişetlerinin içinde saklıdır. Bebek yaklaşık 6 aylıkken bu dişler diş etini yararak sürmeye başlarlar. Bebeğiniz daha önce veya daha geç dişlenmeye başlayabilir. Normaldir.
Genellikle, alt ön iki adet süt dişi en önce sürer. Daha sonra, üst ön dört adet diş ve sonra alt ön iki adet diş daha gelir. Bebeğiniz 36 aylık olmadan toplam 20 adet süt dişine sahiptir.
Süt dişleri aralıklı olabilir. Bu aralıklar, kalıcı dişleri için yeterli yerin hazır olduğunun bir ifadesidir. Ayrıca, aralıklı süt dişlerinin temizlenmesi daha kolaydır.
- Emzirme ve biberon kullanımının bebeğimin dişlerine etkisi nelerdir?
Emzirme bebeğinizin dişi için yaralıdır.
Meyve suyunu kesinlikle biberon ile içirmeyin. Bir yaşına geldiğinde biberonu bıraktırın.
Bir yaşından sonra, öğün aralarında sadece su ve sade süt tüketmesine izin verin. Meyve suyu ve aroma eklenmiş sütleri sadece öğünlerde tüketmesine izin verin. Meyve suyu ve aroma eklenmiş sütlerde yüksek miktarda şeker bulunmaktadır.
- Biberon çürüğü
Biberonlar çocuğunuzun diş sağlığında sorunlara neden olabilmektedir. İçinde süt veya meyve suyu bulunan biberonun uzun süreli olarak dişlerle temasta olması diş çürüğüne neden olur. Bu durum biberon çürüğü olarak adlandırılır. Bebeğinizin dişlerinde çürük gelişir ve rengi koyulaşır. Bebeğinizi asla içinde süt veya meyve suyu bulunan biberonla yatağa yatırmayın. İçinde su bulunan biberonla yatmasına izin verebilirsiniz. Ağzında biberonla dolaşmasına ve gününü geçirmesine izin vermeyin. Bebeğiniz, biberondan bardak kullanımına geçmeyi, birinci doğum gününden önce öğrenmiş olmalıdır.
- Bebeğimin dişlerini ne zaman fırçalamaya başlamalıyım?
İlk dişi belirir belirmez bebeğinizin dişlerini günde iki kez fırçalamaya başlamalısınız. Yatmadan önceki diş fırçalama seansı en önemlisidir. Diş fırçası üzerine diş macununu hafifçe dokundurun (bir pirinç tanesi kadar). Hangi diş macununu kullanacağınızı hekiminize danışın. İçinde florid bulunan bir macun önerecektir. Florid, diş çürüğü gelişimini engelleyecektir.
Çocuğunuzun ağız-diş bakımını nasıl yapmalısınız?
- Kalıcı dişler
Çocuğunuz, 6. veya 7. yaşında süt dişlerini kaybetmeye başlar. Çocuğunuzun kalıcı dişlerinin sürmesi daha önce veya daha geç olabilir. Kalıtımsal olup tamamen normaldir. Çocuğunuzun kalıcı dişlenmesindeki sıra (simetri), ne zaman sürdüğünden daha önemlidir. İlk önce alt ön kesici dişlerin sürmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Bununla birlikte, ilk önce birinci azı dişlerinin (6 yaş azısı) sürmesi de normaldir. Yirmi adet süt dişi yerine 32 adet kalıcı diş süreceği için, kalıcı azı dişleri, herhangi bir süt dişi ile yer değiştirmeden süt azı dişlerinin arkasından sürer. Süt azıların yerine kalıcı küçük azılar yerleşir. Aynı şekilde, süt kesiciler yerine kalıcı kesiciler ve süt köpek dişi yerine kalıcı köpek dişi gelir. Çocuğunuz 13 yaşına varmadan kalıcı dişlerinin çoğu ağız içinde yerini almış olur. Yirmi yaş dişleri (3. azılar) 17-21 yaşlarında sürerler. Yirmi yaş dişleri bazı bireylerde gelişmeyebilir veya geliştiği halde süremeyebilir. Bu durumda çekilmeleri gerekir. - Diş çürüğü nedir?
Diş çürüğü, ağız içindeki mikroplar (bakteriler), yiyeceklerden asit ürettiği zaman diş yüzeylerinde meydana gelen delik ve çukurlardır (kavite). Diş çürükleri, çocuklarda en sık rastlanılan hastalıktır. İyi diş bakımı, çocuğunuzda diş çürüğü gelişimini engelleyecektir. - Çocuğumun dişlerine en iyi nasıl bakarım?
Ağız mendilinden diş fırçalama ve diş ipi kullanımına doğru
Ağız bakımı, çocuğunuz doğduğu andan itibaren başlamalıdır. Bebeğinizin bir kaç süt dişi ağız içinde belirene kadar, dilini, diş etlerini ve yanaklarını, işaret parmağınıza doladığınız nemli ve temiz bir bezle, günde en az bir defa (yatmadan önce önerilir) temizleyiniz. Bebeğinizin ağız temizliğini kolay ve etkin temizleme yöntemlerini öğrenmek için çocuk diş hekimine başvurunuz.
Bebeğinizin ağız bakımını doğumdan itibaren başlatarak, hem ağzı ve diş sağlığını korumuş olacak hem de ağzının içinde oluşacak değişimleri algılayabileceksiniz.
Ağız içinde birkaç diş mevcutken bile bez ile temizleme uygun bir yöntem olarak kabul edilebilir. Ancak dişlerin diş eti ile birleşimlerinin özellikle silinmesi gerekir. Bu bölgelerde plak birikimi olmaktadır. İki ve daha fazla dişin birbiriyle temasta olması (3-6 yaş) etkin bir diş fırçalama ve diş ipi kullanımı için yeterlidir.
Diş fırçalama
Çocuğunuzun doğru ve etkin diş fırçalamayı öğrenmesi, olaya katılmanız ve sizlerin de düzenli olarak dişlerini fırçalaması ile mümkündür.
Çocuğunuz günde iki defa (kahvaltıdan sonra ve gece yatağa girmeden önce) dişlerini fırçalamalıdır. Gece fırçalaması en önemli olanıdır ve ihmal edilmemesi gereklidir. Gece, tükürük akımı azaldığı için dişler çürüğe karşı daha duyarlıdır.
Çocuğunuzun dişlerini nasıl fırçaladığı başlangıçta önemli değildir. Bırakın bildiği gibi fırçalasın. Bitirdiğinde sıra sizdedir. Siz, ne kadar süre fırçaladığınızla değil ne kadar doğru yaptığınızla ilgilenmelisiniz. Yöntemi algıladığınız zaman çok kısa bir sürede diş fırçalama işini tamamlayacaksınız. Çocuğunuzun dişlerini fırçalama yöntemini öğrenmek için bir çocuk diş hekimine başvurunuz.
Diş ipi kullanımı
Diş ipi ile dişlerin birbirine değen yüzeylerindeki (ara yüz) plak uzaklaştırılmış olur. Dişlerin ara yüzlerini diş fırçalaması ile temizlemek mümkün değildir. Diş ipi kullanımının, çocuğunuzun diş bakımının bir parçası olmasını sağlayın. Diş ipini, çocuğunuzun ağzında hala diş macunu mevcutken kullanırsanız dişlerin ara yüzlerine de floridin ulaşmasını sağlarsınız.
Diş macunu
- Florid tabletlerinin kullanımı
- Çocuğum çürük riski altında mı?
Çocuğunuz, aşırı miktarda şekerli gıda (kuru üzüm, kurabiye ve şeker gibi) ve şekerli içecek (meyve suyu, kola ve tatlandırılmış içecekler gibi) tüketiyorsa diş çürüğü gelişme riski yüksektir. Çocuğunuz, aşırı miktarda şekerli gıda tüketmenin dışında; düşük kilolu veya erken doğdu ise, sağlığı özel bakım gerektiriyorsa, dişleri üzerinde beyaz veya kahverengi noktalar varsa, diş hekimi kontrolü altında değilse çürük riski altındadır. - Diş çürüğünü nasıl durdurabilirim?
Ailenin her bir bireyi, diş sağlığına özen göstermelidir. Diş çürüğü bulunan aile bireyi, bebek ve çocuklara diş çürüğü yapıcı mikropları geçirebilir.
Dişler günde iki defa fırçalanmalıdır. Yetişkinler ek olarak günde bir defa diş ipi kullanmalıdırlar. Ailedeki her birey yılda iki kez diş hekimi kontrolüne gitmelidir. Diş hekimi, çocuğunuza doğru diş fırçalama yöntemini göstermelidir.
- Beslenmenin çocuğumun dişleri üzerinde etkileri var mıdır?
Evet. Tatlı, yapışkan gıdalar ve öğün arası abur cubur tüketiminden kaçınmak gereklidir. Tatlı abur cuburların çocuğunuz tarafından öğün aralarında tüketilmesine izin vermeyiniz. Öğünleri ve öğün aralarını düzenleyiniz. Fazla abur cubur gıda tüketimi diş çürüğüne neden olmaktadır. Nişastalı ve şekerli gıdalardan kaçının. Cips, kurabiye, şeker, pasta, çikolata vb. gıdaların öğün aralarında tüketimi diş çürüğünü artıracaktır. Bir gıda çocuğunuzun dişine yapışıyorsa o gıda diş çürüğü de yapacaktır. Şekerli ve yapışkan gıdaları satın almayı bir daha düşünmenizi öneririm.
- Diş dostu yiyecekler (Diş çürüğü yapmayan yiyecekler)
Taze sebzeler ve meyveler, peynir ve krakerler diş dostudur. Çocuğuna her zaman diş dostu gıda yedirmeniz mümkün değildir. Çevresinde, okulda pek çok arkadaşı abur cubur tüketecektir. Çocuğunuzun, en az miktarda abur cubur gıda tüketmesini sağlamak için, evinizde sadece sağlıklı ve besleyici gıdalar bulundurun. Aşırı şekerli gıdaların tüketimini sadece öğünlerle sınırlayın. Çocuklarınız gün içinde her zaman su tüketebilsin. Bol sebze ve meyve tüketimini destekleyin. Atıştırmak isteyen çocuğuna peynir önerin. Meyve suyu ve kolalı gıda yerine süt veya su verin. Floridli diş macunu ile dişleri fırçalayın, fırçalayın, fırçalayın…….
- Parmak emme çocuğum için zararlı mı?
Çocuklarda parmak veya emzik emme normaldir. Çoğu çocuk bu alışkanlığı 4 yaşına varmadan önce bırakır ki bu süre dişlere bir zarar vermez. Dört yaşını bitirdiği halde alışkanlığını devam ettiren çocukların bir çocuk diş hekimi (pedodontist) veya ortodontist tarafından muayene edilmeleri gerekir. Yine de çoğu çocukta, ön dişlerin sürdüğü 6. yaşa kadar emme alışkanlığı hakkında endişelenmeye gerek yoktur.
Altı yaşında olmasına karşın hala uzun süreli ve kalıcı emme alışkanlığı devam eden bir çocuğun üst ön dişleri dışa itilir, alt dişleri içe eğilir, alt ve üst çene uyumu bozulur ve damak bölgesi daralır. - Çocuğumu pedodontiste götürmeye ne zaman başlamalıyım?
Çocuğunuz ilk yaşına vardığında ilk hekim deneyimini yaşamalıdır. Böylece ileriki yaşlarında diş hekimi koltuğunda kendini rahat hissedecek ve aynı zamanda düzenli ve kaliteli ağız-diş bakımı alışkanlığı kazanacaktır.
Çocuğunuza uygun ağız-diş bakım ürünleri nelerdir?
- Diş macunları
Bileşiminde florid bulunan diş macunlarını tercih ediniz. Üretici firmanın etiketini kontrol ederek çocuğunuzun yaşına uygun ürün olup olmadığını kontrol ediniz. - Diş fırçaları
Elle kullanılan diş fırçaları
Temel kriter, fırçanın kıllarının yumuşak olmasıdır. Sert kıllı diş fırçaları diş eti hastalıklarına neden olmaktadır. Diş fırçasının baş kısmının büyüklüğü, aynı anda bir ila iki dişi fırçalayacak ve ağız içine kolaylıkla sığacak büyüklükte olmalıdır. Bu nedenle bebekler veya çok küçük çocuklar için küçük başlı fırçalar satın alınmalıdır.
Diş fırçaları en geç 4 ay içinde değiştirilmelidir.
Güçlendirilmiş diş fırçaları
Güçlendirilmiş diş fırçalarının elle kullanılan fırçalara üstünlükleri var mıdır? Her zaman değil. Ağız ve diş sağlığının sürdürülebilmesi için diş fırçasının doğru ve etkin kullanımı anahtar noktadır. Bununla birlikte güçlendirilmiş diş fırçalarının kullanımı, artirit vb. gibi hastalıkları olanlarda, yaşlılarda, fiziksel engellilerde, ortodontik tedavi görenlerde ve dişleri çapraşık ve düzensiz olanlarda tercih edilmektedir.
Bununla birlikte, diş fırçalama alışkanlığı yetersiz olanlarda motivasyonu sağlamak amacıyla belirli bir süre kullanımı önerilebilir. Güçlendirilmiş diş fırçalarının, özellikle uzun süreli kullanımla (en az 4-6 ay) plak miktarını azalttığı ve diş eti hastalıklarıyla daha iyi savaştığı belirtilmiştir. Dişlerde renklenmeyi azaltır veya yok eder.
- Sonik tip: Dakikada 30,000-40,000 fırçalama darbesi yaratır (elle kullanılan diş fırçaları ile dakikada yaklaşık 300 fırça darbesi yaratılabilir). Diş fırçası kılları, diş hekiminin önerdiği ileri ve geri hareketi oluşturacak şekilde döner. Ek olarak, fırçadan dişlerin arasına ve diş etinin altına ulaşacak şekilde su yönlendirilerek temizleme sağlanır. Sadece sonik diş fırçası bu özelliğe sahiptir.
- Elektrikli tip: Dakikada 3,000-7,500 fırçalama darbesi yaratır. Bazı elektrikli diş fırçalarının baş kısmı dönme hareketine ek olarak nabızsal harekete de sahiptir. Böylelikle, diş eti iltihabının azaldığı ve uzaklaştırılan plak miktarının arttığı ifade edilmektedir.
- Floridli gargaralar
Dişlerin yüzeyini diş çürüğünü önleyen florid bileşiği ile kaplarlar. Bu ürünler, diş çürüğü kolaylıkla gelişebilen bireyler için uygundur. Yedi yaşından küçük çocuklarda kullanılması önerilmez. Bir çocuk diş hekimine danışarak uygun ürünü öğreniniz.
- Ağız çalkalama suları
Nefes tazelerler ancak dişleri temizlemezler. Alkol içerenlerinin kullanımı, kolaylıkla yutabilecekleri için 6 yaşından küçük çocuklarda uygun değildir.
Florid ve su
Çocuğunuz dişlerinde çürük gelişimini önlemek için diş fırçalamadan fazlası gereklidir. Bu nedenle, diş hekiminiz içme suyundaki florid düzeyini sorduğunda şaşırmayın.
- Florid nedir?
Florid su kaynaklarında bulunan bir bileşiktir. Florid, diş çürüğünü önler ve erken evre diş çürüğünü iyileştirir. Florid, diş çürüğüyle iki yolla savaşır. Diş minesini güçlendirerek asit ataklarına karşı daha dirençli olmasını sağlar. Aynı zamanda asit ataklarından zarar görmüş mineyi tamir edebilir. Florid diş çürüğünü tamir edemez, ancak yeni çürük oluşumunu engelleyebilir.
- Florid ve su kaynakları
Çeşme suyu başlıca florid kaynağıdır. Ancak şişelenmiş su tüketen çocuklar yeterince florid tüketemeyebilirler. Çünkü bu ürünlerde genellikle florid oranı düşüktür. İçme suyundaki florid düzeyini, yerel otoritelerden, halk sağlığı birimlerinden, çocuk doktorunuzdan veya çocuk diş hekiminizden öğrenebilirsiniz. Günümüzde kabul edilen uygun florid dozu 0.7-1.2 ppm’dir. Kuyu suyu veya kaynak suyu kullanıyorsanız florid düzeyini bir laboratuarda test ettirmeniz gerekir.
- Florid üzerindeki anlaşmazlıklar
İçme suyuna florid eklenmesinin zararlı ve tehlikeli olduğu yönünde haberler duymuş olabilirsiniz. Bununla birlikte, yapılan çalışmalar, diş çürüğünü önlemede hala en etkin yöntemin içme suyuna florid eklenmesi olduğunu ifade etmektedirler. Her kimyasal maddede olduğu gibi florid için de güvenlik sınırlarının mevcut olduğu unutulmamalıdır.
- Çocuğunuzun florid gereksinimi
Altı aydan küçük bebeklerin ek floride ihtiyacı yoktur. İlk altı aylık kontrol, bebeğinizin florid ihtiyacını bir sağlıkçı ile irdeleyebileceğiniz önemli bir dönemdir.
İçme suyu florid düzeyi düşük olan bir bölgede yaşıyorsanız, diş hekiminiz 6 ayını doldurmuş bebeğinize florid tableti veya florid içeren bir vitamin önerebilir. Önerilen floridin dozu bebeğinize özel olarak belirlenmeli ve bebeğiniz büyüdükçe dozu ayarlanmalıdır. Önerilen floridin 6 ay-16 yaş arası düzenli olarak kullanılması gerekir.
Unutmayın, içme suyu florid konsantrasyonu düşük olan bölgelerde yaşayan veya florid konsantrasyonu düşük şişelenmiş sulardan tüketen bebekler ve çocuklar ek floride gereksinim duyarlar.
Peki bileşiminde florid bulunan diş macunları, gargaralar vb. ürünler ne olacak? Bu ürünlerin kullanımı için size birkaç öneri:
- Üç yaşından küçük çocuklar etkin tükürme yapamadıkları için, diş fırçalama sırasında gereğinden fazla diş macunu yutabilirler. Bu nedenle, diş fırçalama sırasında yardıma ihtiyaçları vardır.
- Diş hekiminizin 3 yaşından küçük bir çocuk için önerdiği diş macununu öğrenin. Özellikle bu yaştaki çocuklar için özel olarak üretilmiş bir diş macunu önerecektir.
- Üç yaşından büyük çocuklar için üzerinde kabul onayı bulunan floridli bir diş macunu kullanabilirsiniz.
• Çocuklar her bir diş fırçalamada, diş fırçası üzerine bir bezelye tanesi kadar diş macunu sürmelidirler. Diş fırçaladıktan sonra kalan macunu tükürmelidirler. - Altı yaşından küçük çocuklar floridli gargaraları kullanmamalıdırlar. Bununla birlikte, daha büyük ve diş çürüğü riski yüksek çocuklarda bu gargaraların kullanımı diş çürüğünü önlemede yarar sağlamaktadır.
İçme suyundan yeterli düzeyde florid alan ve düzenli olarak floridli bir diş macunu ile dişlerini fırçalayan 3 yaşından büyük bir çocuğun diş çürüğü riski düşüktür. Diş macunu dışında florid içeren herhangi bir ağız bakım ürününü kullanmadan önce diş hekiminize danışın.
Aile hekiminiz veya bir çocuk diş hekimi, çocuğunuzun florid gereksinimini belirleyebilecek en iyi kaynaktır.
- Florid dozaşımı
Sekiz yaşından önce alınan aşırı miktarda florid kalıcı dişlerde, renklenme ve yapısal bozukluklara (mine florozu) neden olmaktadır. Mine florozu, çoğunlukla, içme suyu florid konsantrasyonu yeterli ve günlük diş fırçalaması düzenli olup gereksiz yere ek florid kullanan çocuklarda oluşmaktadır. Floridli diş macunu ve gargaraların yanlış kullanımı da daha nadir karşılaşılmakla birlikte floroza neden olabilmektedir.
Oldukça nadir gözlenmesine karşın, kısa bir süre içinde aşırı miktarda florid tüketilmesi florid zehirlenmesine neden olmaktadır. Belirtileri, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, tükrük miktarında artış veya susama hissidir. Belirtiler, florid alındıktan 30 dakika sonra başlar ve 24 saat sürebilir. Çocuğunuzun aşırı florid tükettiğinden şüpheleniyorsanız 118 Acil’i arayınız.
Floridli ürünlerin çocuğunuzun erişemeyeceği yerde veya kilitli olduğundan emin olunuz. Çocuğunuzu floridli diş macunu ile dişlerini fırçalarken veya floridli bir ürün kullanırken mutlaka gözleyiniz.
- Çocuklarda röntgen kullanımı
Röntgen, hekimler için değerli bir tanı aracıdır. Diş hekimleri, - Çocuğunuzun dişlerinin nasıl sürdüğünü,
- Çocuğunuzun sürmemiş dişlerinin sayı, boyut ve kemik içindeki konumlanışlarını,
- Ağız ve diş yaralanmalarının takibini,
- Ağız ve diş hastalıklarının saptanmasını,
- Ortodontik tedavi planlamasını,
- Görsel muayene ile belirleyemediği sorunların araştırmasını,
- Kemik hastalıklarının tanımlanmasını röntgen aracılığıyla tespit ederler.
Çocuğunuza röntgen çekilmesi için belirli bir zaman veya dönem yoktur. Röntgen, çocuğunuzun bireysel ihtiyaçlarına göre alınır. Çocuğunuzda çok sayıda diş çürüğü ve dolgu varsa ve çürük riski yüksekse, hekiminiz, çocuğunuzdan, sorunu kontrol altına alana kadar, her altı ayda bir röntgen tetkiki isteyecektir. Çocuğunuz dişlerine ne kadar iyi bakıyor ve beslenmesine özen gösteriyorsa; o kadar az röntgen tetkikine gerek duyulacaktır. Gerekli olduğu halde yapılmayan röntgen tetkikleri, mevcut sorunun daha da kötüleşmesine neden olacaktır.
Hedeflenen amaca göre diş hekimi 5 tip röntgen tetkiki isteyebilir:
1. Isırma röntgeni: Arka dişlerin birbirine değen (bakan) yüzeylerinin incelenmesinde gereklidir. Genellikle başlangıç çürüklerinin belirlenmesinde tercih edilir.
2. Periapikal röntgen: Bir ile üç adet komşu dişin ve destekleyici dokularının incelenmesinde kullanılır. Bu röntgen tipi ile aynı zamanda süt dişleri altında gelişmekte olan kalıcı dişlerin durumu da irdelenebilmektedir. Apse ve diş eti hastalıkları da incelenebilir.
3. Panoramik röntgen: Tüm dişler, çene eklemi (temporomandibuler eklem-TME), üst çenede yer alan havalanma boşlukları (sinüsler) ve çene kemikleri incelenebilir. Ortodontik problemi veya kafa-yüz yaralanması olan çocuklarla fiziksel veya zihinsel engellilerde kullanımı tercih edilmektedir. Film ağız içine yerleştirilmediğinden kolay kusan veya küçük ağızlı çocuklarda kullanımı kolaydır.
4. Okluzal röntgen: aynı çenedeki çok sayıda dişin incelenmesinde tercih edilir. Panoramik film alınamayan durumlarda kullanılabilir.
5. Ortodontik röntgen (sefalometrik röntgen): Kafayı yandan gösteren bu filmde çenelerin büyümesi ve kemiklerin kafatası ile olan ilişkisi incelenir. Ortodontistler bu filmle tedaviyi planlarlar ve tam tanıyı koyarlar.
Diş röntgenleri, güvenlidir ve çocuğunuza en az miktarda radyasyon saçarlar. Tüm güvenlik önlemleri alındığında ve hızlı film kullanıldığında hastanın aldığı radyasyon miktarı azaltılmış olur. Çocuklarda kurşun önlükler veya koruyucularla tiroidler ve genital bölge korumaya alınmalıdır.
Çocuklarda süt ve kalıcı dişlerin tedavisi
Çocuklarda süt ve kalıcı dişlerin tedavisini gerektirecek pek çok neden vardır. Diş çürüğü (caries), kırık ve/veya çatlak dişler (travma), dişlerin küçük veya biçimsiz görünmesine neden olan gelişimsel bozukluklar ve belirgin renklenme bunlardan en önemlileridir.
Süt dişleri, kalan sağlıklı doku miktarına bağlı olarak dolgu veya kron ile tedavi edilebilirler. Kalıcı dişlerle karşılaştırıldığında, süt dişleri küçüktür ve mine (dişin dış yüzeyi) ve mine altındaki dentin tabakasının kalınlığı daha azdır. Bu nedenle süt dişlerine kron, daha sıklıkla uygulanmaktadır.
Süt dişlerine dolgu veya kron uygulanması, dişin zamanından geç düşmesine neden olmaz.
Çocuklarda kalıcı dişlerde dolgu işleminin yetişkinlere uygulanan dolgu işleminden bir farkı yoktur. Bununla birlikte, kron uygulaması çok farklıdır. Çocuklarda uygulanan paslanmaz çelik kronlar tek seansta bitirilmektedir. Yetişkinlerde ise kron uygulaması birden çok seansta tamamlanmaktadır.
- Dolgu
Süt ve kalıcı dişlere metal (amalgam) veya plastik (kompozit, cam iyonomer, rezin modifiye cam iyonomer) esaslı dolgular uygulanabilir.
- Metal esaslı dolgular
amalgam 100 yılı aşkın bir süredir dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır. Çocuklarda kullanımı kolaydır. Plastik esaslı dolgulara göre yapımı daha kısa sürede tamamlanır. Ucuzdur. Diş çürüğü dişin pek çok yüzeyini kapsıyorsa ve/veya diş çürüğü arka iki dişin birbirine bakan iki yüzeyinde ise plastik esaslı dolgulara göre daha güvenilirdir.
İçeriğinde bulunan civa nedeniyle endişe duyulmakla birlikte, herhangi bir hastalığa neden olduğuna dair bilimsel olarak kanıtlanmış bir veri yoktur.
- Plastik esaslı dolgular
Diş rengindedirler. Diş dokularına bağlanırlar. Florid salan plastik esaslı dolgular bulunduğu dişte çürük gelişimini önleyebilmektedir. Ancak, amalgama göre daha pahalıdırlar. Yapımları daha karmaşık olduğu için çocuğunuz hekim koltuğunda daha fazla oturacaktır. - Metal kronlar
Halk arasında kaplama olarak bilinen kron, dişe benzeyen ve tüm diş yüzeyini bir şapka gibi örten tedavi şeklidir. Yaygın ve derin çürüğü olan dişler ile yaygın doku harabiyeti olan dişlerde tercih edilen bir uygulama şeklidir.
Süt dişleri için, önceden şekillendirilmiş paslanmaz çelik kronlar tercih edilir. Elli yıldır çocuklarda kullanılan bu tip kronları yerleştirmek kolaydır. Amalgam bir dolgunun yapımı için gerekli zamanın yarısı kadar sürenin yeterli olduğu ifade edilmiştir. Tüm diş yüzeyini kapladığı için diş çürüğü gelişimini engeller.
Çocuğunuz, kron yerleştirildikten sonra 24 saat sürebilecek hafif şiddetli bir ağrı hissedebilir. Hekiminizin önereceği bir ağrı kesici ile sorun çözülebilir. Ağrının uzun sürdüğü ve/veya şiddetlendiği durumlarda hekiminize tekrar başvurmalısınız.
- Lokal anestezi
Hekiminiz, çocuğunuzun dişetine veya yanağının iç kısmına, jel ya da merhem sürecektir. Daha sonra, lokal anestezi yaparak, dolgu yapılacak dişi ve dişi çevreleyen bölgeyi uygun bir süre için uyuşturacaktır. - Endişe (anksiyete) ile başa çıkma
Çocuk diş hekimleri, çocuğunuzun sadece dişleri ile ilgilenmezler. Çocuğunuzun bakımına ve sağlığına odaklanırlar. Çocuğunuzda gelişen endişeyi veya muayene ve tedavi sırasında oluşabilecek herhangi bir zor durumun aşılmasını kolaylaştırırlar. Genellikle "anlat, göster, uygula" yöntemini kullanırlar. Çocuğunuzu yatıştırmak amacıyla sakin bir ses tonu kullanırlar. "Olumlu güçlendirme" yöntemleri, çocuğun davranışlarını şekillendirebilmekte ve tedaviyi kabullenmesine yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte, bazı çocuklarda sedasyon işlemi gerekebilmektedir. Eğer çocuğunuzda çok sayıda ve yaygın diş çürükleri bulunuyor ve çocuğunuz bu işlemleri muayenehane ortamında yaptırmıyorsa, genel anestezi ile tedavi uygulaması önerilmektedir.
- Pulpayı ilgilendiren (endodontik) tedaviler
Pulpa dokusu, dişin ortasında yer alan damar ve sinirleri ifade eder. Bu doku, dişe gerekli oksijeni ve besini sağlar. Pulpa, travma, diş çürüğü veya başka bir nedenle etkilendiğinde dişin ağız içinde korunması amacıyla endodontik tedavi uygulanır. Bu tedavinin uygulanacağı dişte, genellikle ağrı ve ısı değişimlerine hassasiyet mevcuttur.
Endodontik tedavinin şekline, pulpanın etkilenme derecesine göre karar verilir. Çocuğunuzun ağrı hikayesi, dişinin muayenesi ve röntgen sonuçları belirleyicidir.
Endodontik tedavinin şeklini, pulpanın sağlık derecesi belirler. Canlı (vital) pulpa tedavisinde pulpa korunur. Cansız (devital) pulpa tedavisinde hastalıklı pulpa kalıntıları uzaklaştırılır ancak kalan diş dokuları işlevine devam eder. Her iki yöntem ile tedavisi mümkün olmayan dişler çekilir. Endodontik tedaviler süt dişlerine de uygulanmaktadır.
- Kök kanalı tedavisi (yoksa diş çekimi mi?)
Hekiminiz, "diş çekimi ve yer tutucu tedavisi mi? " yoksa "kök kanal tedavisi ile dişin ağız içinde tutulması mı? " sorularını ebeveyn ile birlikte tartışacak ve gerekli tedavi şekline karar verecektir.
Eğer çocuğunuzda ciddi sağlık sorunları (kanser tedavisi, kalp hastalığı vb.) mevcut ise hekiminiz kök kanal tedavisi yerine dişin çekimine karar verecektir. Eğer çocuğunuzda herhangi bir sağlık problemi yok ise ve dişin çekilmesi çocuğunuzun yemek yeme ve konuşma becerilerini etkileyecek ise hekiminiz kök kanal tedavisini tercih edebilecektir.
- Endodontik tedaviden sonra
Çocuğunuz tedavi seansları arasında ve tedavi tamamlandıktan sonra ağrı hissedebilir. Rahatsızlık ve ağrı hissi kısa sürelidir ve ağrı kesiciler ile kontrol edilebilir.
3. Süt dişlerinin çekimi
• Çocuklarda sedasyon teknikleri
- Bilinçli sedasyon: Çocuğunuz endişeli ise ve tedavi için gerekli süreyi hekime tanımıyorsa, diş hekimi çocuğunuz uykulu hale getirecek ilaçların kullanımını önerebilir. Çocuğunuz, konuşabilir ve uyaranlara yanıt verebilir durumdadır. Tüm koruyucu refleksleri çalışmaktadır.
- Nitröz oksit (Kahkaha gazı): Bu gaz ile çocuğunuz korkularını yenebilmektedir. Tedaviyi kabullenmektedir. Nitröz oksit, güvenlidir ve daima oksijenle birlikte verilir. Çocuklarda bulantıya neden olabileceği için, işlemden önce çocukların aç olması tercih edilir. Ayrıca çocuğunuzun burnu açık olmalı ve rahat solunum yapabilmelidir.
- Ağızdan (oral) sedasyon: Çocuğun endişe düzeyi yüksek ise nitröz oksit yeterli olmaz. Bu tip sedasyonda çocuğunuz uykuludur ve basit emirlere yanıt verebilir. İşlemden önce hekiminizden bilgi alın.
- Genel anestezi: Çocuğunuz, tüm yöntemler denenmesine karşın güvenli bir şekilde tedavi edilmesine izin vermiyorsa, uyanık iken bir çocuğun tolere edemeyeceği tedaviler (cerrahi işlemler gibi) gerekli ise, uzun süreli ve çok sayıda randevu gerekli ise ve çocuğunuz engelli ise diş hekiminiz genel anestezi ile diş tedavisi önerebilir. Karar vermeden önce diş hekiminin bu konudaki becerisini ve genel anesteziyi verecek hekimin deneyimini sorgulayınız.
- Erken süt dişi kayıplarında boşlukların korunması
1. Çocuklar süt dişlerini niye kaybederler?
Diş çürüğü veya travma nedeniyle çocuklar süt dişlerini zamanından önce kaybedebilirler. Bu durumda hekiminiz yer tutucu önerecektir.
- Süt dişleri er ya da geç kendiliğinden düşmeyecek mi? Neden tedavi edilmeleri gerekiyor?
Evet düşecekler. Ancak, süt dişleri, çocuğunuzun etkin çiğneyebilme ve doğru konuşabilme becerilerini geliştirebilmesi için çok önemlidir. Süt dişleri kalıcı dişlerin ağız içinde doğru konumlanmasına yardımcı olmaktadır. Estetik bir gülüş sağlıklı süt dişleri ile sağlanabilir.
Süt dişinde oluşan bir çürük aynı zamanda enfeksiyon anlamına da gelmektedir. Süt dişinde gelişen enfeksiyonun çocuğunuzun genel sağlığını da kötü etkileyeceğini unutmayın.
Bu nedenlerle, süt dişleri, zamanı gelinceye kadar sağlıklı bir şekilde ağız içinde korunmalıdır. Çürüyen süt dişleri tedavi edilmelidir.
- Bir süt dişinin kaybı kalıcı dişlerde nasıl bir soruna neden olur?
Erken süt dişi kaybında, kaybedilen süt dişinin boşluğuna komşu dişler eğilir ve mevcut yerin daralmasına neden olurlar. Aynı şekilde karşı çenedeki diş de boşluktaki yeri doldurmak için uzayacaktır. Bu durumda kalıcı dişlerde çapraşıklıklar meydana gelecektir. Ortodontik tedavisiz düzelmeyen sorunlar oluşabilecektir.
Çocuklarda koruyucu uygulamalar
- Florid uygulamaları
• Topikal florid uygulamaları
Diş yüzeyine uygulanan floridli ürünlerdir. Macun, gargara, jel ve vernikler bu grupta yer alır. Diş yüzeyine uygulanan florid yutularak bir miktar sistemik etki de göstermektedir. Fissür-pit örtücü uygulamasına ve floridli diş macunu kullanımına ek olarak diş hekiminiz yılda iki defa florid jeli uygulayarak, çocuğunuzda diş çürüğü gelişimi riskini düşürmüş olacaktır.
- Sistemik florid uygulamaları
İçme suyuna florid eklenmesi, floridli pastil, tablet ve damlalar, sofra tuzuna ve süte florid eklenmesi, multivitamin-florid kombinasyonları bu grupta yer alır. Sistemik florid kullanımı konusunda mutlaka bir çocuk hekiminden görüş alınız.
2. Fissür-pit örtücüler
• Fissür-pit örtücü nedir?
Fissür örtücü, diş çürüğü gelişme riskinin yüksek olduğu küçük azı ve azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerini kaplayan şeffaf veya hafif renk verilmiş plastik esaslı bir malzemedir. Bu dişlerin çiğneyici yüzeylerinde oluklar ve çizgiler (fissür ve pit) mevcuttur. Bu oluk ve çizgilerin içinde gıdalar kolaylıkla birikmektedir. Diş fırçası ile bu olukların ve çizgilerin içinin temizlenmesi mümkün değildir. Bu nedenle, bu bölgelerde diş çürüğü kolaylıkla oluşmaktadır. Fissür-pit örtücülerle gıda birikimi dolayısıyla diş çürüğü gelişimi engellenmiş olur.
- Ne için kullanılır?
Genellikle çocuklarda diş çürüğünü önlemek için kullanılır. Sadece diş çürüğünü etkin bir şekilde önlemekle kalmazlar. Aynı zamanda, dolgulara oranla düşük maliyetlidirler. Azı dişleri ağız içinde görünür görünmez ve tükürük izolasyonunun sağlanabildiği her çocukta hemen uygulanmalıdır.
Çocuğunuzun diş çürüğü riski yüksek ise, diş hekiminiz çocuğunuzun küçük azı dişlerini de örtmek isteyecektir.
Diş hekimleri, süt azıların örtülmesini önermezler. Bununla birlikte, çok sayıda süt dişi çürüğü bulunan çocuklarda kullanılabilir. Aynı şekilde, diş çürüğü riski yüksek yetişkinler için de kullanılabilen bir koruyucu uygulamadır.
- Yer tutucular
Yer tutucu nedir?
Çocuğunuzun ağzına göre uyumlandırılmış veya hazırlanmış metal veya plastik malzemeden hazırlanmış apareylerdir. Küçüktürler ve görünüşleri rahatsız edici değildir. Çocuklar, ilk birkaç günden sonra varlıklarına alışırlar.
- Yer tutucunun görevi nedir?
Kaybedilen süt dişinin bıraktığı boşluğu korurlar. - Yer tutucular özel bir bakım gerektirir mi?
Pedodontistlerin yer tutucu bakımı için 4 kuralı vardır:
1.Sakız çiğnemeyin ve yapışkan gıda yemeyin,
2. Yer tutucunuzu dilinizle veya parmaklarınızla itip çekmeyin,
3. Yer tutucunuzu temiz tutun ve fırçalayın,
4. Düzenli olarak diş hekiminize kontrol ettirin.
